Σαλαμίνα > 3ο Γυμνάσιο > "Τέχνη και κοινωνία" > Μια ανοικτή συζήτηση με τους μαθητές, για το γνωστικό αντικείμενο και το ρόλο της τέχνης με το ζωγράφο Τάκη Βαρελά, μελος του ΔΣ του ΕΜΣΤ και προέδρου της Επιτροπής Ειρήνης Σαλαμίνας.

Ας ανθρωπέψουμε!

Στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος "Τοπική ιστορία - Τοπική αιτιότητα" το 3ο Γυμνάσιο Σαλαμίνας, διοργάνωσε εκδήλωση, παρουσίαση και συζήτηση με θεμα "Τέχνη και κοινωνία" με καλεσμένο το ζωγραφο Τάκη Βαρελά, μελος του ΕΕΤΕ και του ΔΣ του ΕΜΣΤ και Πρόεδρο της Επιτροπής Ειρήνης Σαλαμίνας.. Η σημαντικότητα, η αναγκαιοτητα και ο ρόλος της τεχνης στον άνθρωπο, ξεδιπλώθηκε στουςμαθητες διαχρονικά, με οπτικοποιημένες αναφορες και έργα, στα πως και τα γιατί, οι άνθρωποι, 25.000 χρόνια πριν, ζωγράφισαν στις σπηλιές και πως εξελίχθηκαν οι τέχνες σε απίστευτες τεχνολογικές ψηφιακές εφαρμογές σήμερα. Μέσα απο την συζητηση αναδείχτηκε ο κοινωνικός χαρακτήρας της τεχνης, οι σχεσεις που διέπουν την λειτουργία τους, αλλά και ο ρόλος των καλλιτεχνων σήμερα.

Ξεκινώντας την παρουσίαση ο Τάκης Βαρελάς, έθεσε το ερωτημα: γιατί 25.000 χρονια πριν στις βραχογραφίες στις σπηλιές της Αλταμίρα, οι  άνθρωποι ζωγράφιζαν; 

Απο την  απάντηση του, ειναι το κλειδί  της κατανόησης του ρόλου της τέχνης και των υπηρεσιών στην ανθρωπότητα.Από τότε έως και σήμερα, ο άνθρωπος αποτυπώνει και οπτικοποιεί τις σχέσεις του ,παρατηρώντας, κάθε τι που του κεντρίζει το  ενδιαφέρον, και του είναι  χρήσιμο, για να ικανοποίηση τις αν'αγκες του. Αρα αποκτά γνώση. Πρώτα ο άνθρωπος έμαθε να ζωγραφίζει και μετά να γραφεί.

Ζωγράφος = (ζω)+(γράφο) -ς > ζωγραφίζω τη ζωή .> Γνωρίζω τη ζωή

Η Τέχνη είναι γνώση και μια μορφή εργασίας κατά την  οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να αφομοιώσει την πραγματικότητα, όλα αυτά δηλαδή που συμβαινουν, επιδρούν και επιδρα επ'ανω τους στη φυσική και κοινωνική, δραστηριότητα  για να μπορέσει να ελέγξει τη φύση και να κυριαρχήσει, μαζί με τους άλλους δύο τρόπους εργασίας, την πρακτική - τεχνική και την επιστημονική.

Η τέχνη είναι μορφή κοινωνικής συνείδησης, 

Συνεχίζοντας την παρουσίαση, σημείωσε:  Η τέχνη, εμπεριέχει την μορφή προσωπικής - υποκειμενικής αντανάκλασης της πραγματικότητας (αυτό που ζούμε στον χώρο, το χρόνο αυτό που συμβαίνει τώρα – στη στιγμή). Αυτό το περιεχόμενο της ζωής, παίρνει μορφή, σχήμα, οπτκοποιείται από τον καλλιτέχνη και τον άνθρωπο γενικότερα, το οποίο εν τέλει εννοιολογικά αποτυπώνει την κοινωνική  υπόσταση του περιεχομένου, που  το αντικειμενικά έρχεται να υπηρετήσει τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Ειναι μια διαλεκτική σχεση, γεμάτη αλληλεπιδράσεις, αντιθέσεις, συνθεσεις με κριτήριο το όλον του έργου και της τέχνης να υηρετούν την αντικειμενική αλήθεια, άρα η τέχνη κοινωνικοποιεί τον άνθρωπο και τον υψωνει.

Η συνειδητή εργασία λοιπόν, είναι η διαφορά του ανθρώπου, που τον κάνει να ξεχωρίζει από τα άλλα ζώα και αφού η εργασία μάς διαμόρφωσε ως είδος και εξακολουθεί να μας διαμορφώνει, μαζί, διαμορφώνει και την κοινωνική μας συνείδηση

Τί είναι πρωτοπόρα Τέχνη σήμερα;

Η πρωτοπορεία είναι μια 'εννοια, που πάει αγκαλιά με την εποχή της. Η πρωτοπορεία ανατρέπει την μια ουτοπία πίσω απο την άλλη και έτσι γεννιέται η πρόοδος. Οι νέες ανάγκες που υπηρετούσαν το παλιό, τώρα ζητουν την λύση/ Ετσι λοιπόν καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η τεχνη του σήμερα, η πρωτοπόρα τ'εχνη οφείλει να καλλιεργεί στον άνθρωπο τη βαθύτερη συνείδηση της ανθρωπιάς του και της δύναμής του, να υποτάξει ήπια την φύση και την κοινωνία στις ανάγκες του, μιας και πριν από οτιδήποτε άλλο  η εργασία διαμόρφωσε τον ίδιο τον άνθρωπο. Διαχρονικά θα λέγαμε πως «Μέσα από την εργασία. το μπροστινό πόδι του πιθήκου μετεξελίχθηκε στην πορεία κάποιων αιώνων σε χέρι του Ραφαήλ»

Η τέχνη δεν είναι για να μας εφησυχάζει

Ο ρόλος της  είναι να διεγείρει την σκέψη μας. ο ρόλος της είναι να προκαλεί αλυσωδετές διεργασίες 

στον ανθρώπινο νου και δια μέσου της παρατήρησης, της ανάλυσης και της σύνθεσης, να δημιουργεί νεα δεδομένα που να αντανακλούν  στις νέες συνθήκες. 

O  Ισπανός Ζωγράφος  Φρανθισκο Γκόγια το 18ο αιώνα θέλοντας να καταγγε'ιλει την βια του πολέμου στην Ισπανια, δημιούργησε τα  μνημειώδη χαρακτικα εργα με ενιαιο τίτλο «Οι Συμφορές του Πολέμου», 

Ζωγράφισε. με απελπισμένη ένταση τους αγώνες, τα μαρτύρια, τις ψευδαισθήσεις και τις ήττες ενός λαού, που πίστευε και είχε την ελπίδα πως η Ελευθερία και η Αλήθεια, από μόνες τους θα άλλαζαν την πορεία της Ιστορίας.  Με το ίδιο πάθος αποτύπωσε ο Ευγένιος Ντελακρουά την Επανασταση του 1821 με εμβληματικά έργα όπως "Η σφαγή της Χιου" και την "Εξοδο του Μεσσολογγίου", που συντάραξαν τους λαούς Ευρώπης στις αλυσιδωτές επαναστάσεις που έγιναν σε όλες της χωρες της Ευρώπης την περίοδο 1848 - 1849, οι οποίες πνίγηκαν στο αίμα, γιατι μια νεα ταξη εμφανιζόταν στο προσκήνιο, - η εργατική ταξη, - η οποία ζητούσε κοινωνικές και πολιτικές αλλαγες, ελευθερια και ισότητα και ταυτοχρονα δεκδικούσε την απελευθέρωση τωνχωρών τους αο τις μεγαλες δυναμεις της εποχης.

Αυτη λοπόν η δημιουργική ανησυχία, των καλλιτεχνών, είναι που κάνει την τέχνη, όπλο αφύπνισης και εγρήγορσης και μεταρφώνει τον άνθρωπο και τον κάνει να παιρνει θεση με κριτήριο τις ανάγκες του.

Ο Πάμπλο Πικάσο, συνεχίζοντας τα βήματα του Γκογια, του Ντελακρουά, του Φουκώ, δημιούργισε εμπβληματικά αντιπολεμικά εργα σύμβολα για την Ειρήνη και την αξία του να μάχεσαι για τη ζωη και την φιλία των λαών.

Δείτε το εργο του "Το παιδί και το περιστερι", 1905 και απο εκει στο πιο εμβηλματικο εργο του την "Γκουερνικα", 1936, παγκόσμια ταυτ'οτητα και σήμερα ενάντια στον φασισμό και την βαρβαρότητα και απο εκει, ο Πικάσο με τα μάτια στραμμενα στην υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας γίνεται  πιο καταγγελτικός απέναντι στον πόλεμο και τα αποτελσματα του. "Η σφαγή της Κορεας¨1956, είναι ύμνος στη ζωή και την γυναίκα, μιας και στο εκτελεστικό απόσπασμα εκτελούνται 'εγκυες γυναίκες και παιδιά. 

Η πραγματική λειτουργία της τέχνης, δεν είναι να τρέχει πίσω από το κοινό της.

αλλά να τα καθοδηγεί. Το έργο τη,ς είναι να φωτίζει όλες της πλευρές της ζωής και εκεί στην σκοτεινιά της ζωής της, οφείλει να ανοίγει μια χαραμάδα για να διαβεί το φως, στην κατεύθυνση της ελευθερίας

Και όλα αυτά  γιατί;

Για να απαλλαγή ό άνθρωπος, από τους φυσικούς, κοινωνικούς και πνευματικούς καταναγκασμούς.

Και  όμως, χιλίάδες ζωγράφοι στρατεύτηκαν με την τέχνη και το εργο τους , απέναντι στην βαρβορότητα που φερνει ο πόλεμος για τα κερδη, μα και χιλιάδες αλλοι ζωγράφοι έκλεισαν τα μάτια, σιώπησαν και δημιούργησαν έργα εύπεπτα, ευπώλητα, αρεστά στο σύστημα και την εξουσία.

Ποιος είναι ο ρόλος των καλλιτεχνών σήμερα;

Θα έλεγα πως για τους καλλιτέχνες, χρήσιμη αλήθεια στην τέχνη και το εργο τους, είναι εκείνη, η  τέχνη που βοηθά τους "κάτω", τους ανθρώπους της εργασίας, τους απλούς και τους ταπεινούς καλλιεργητές της ζωής,  να καταλάβουν, πώς πρέπει να συμπεριφερθούν για να εξανθρωπίσουν τη ζωή

Εδώ βρίσκεται η υπέρτατη αξία του καλλιτεχνικού έργου και του καλλιτέχνη.

Μη στρατευμένη, "άδολη" τέχνη, δεν υπάρχει. 

Σημείωνε ο μεγαλος ποιητής της Ρωμιοσύνης, Γιάννης Ρίτσος 

«οι στρατευμένοι της αποστράτευσης, εκείνοι που κάνουν απολίτικη τέχνη, 

στην πραγματικότητα κάνουν τέχνη πολιτική, γιατί καλλιεργούν την παθητικότητα και τον συμβιβασμό με την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων».

Μορφή και περιεχόμενο είναι διαλεκτικό ζεύγος που συλλειτουργεί δια μεσου της ενότητας και της παλης τωναντίθετων, υπερτατος νόμος της εξελιξης, αρκει να το νεο που ανατκαθιστα το παλιο να γινοντα προς το συμφερον να ανθρωπεψει ο άνθρωπος!

Χρειάζεται ο καλλιτεχνης να κατέχει καλά τα μέσα, για να μπορεί να εκφράζει  νέα πράγματα, με τρόπο αισθητικό.

Στην τέχνη, στη ζωή όπως και σε κάθε άνθρωπο υπάρχουν δύο δρόμοι μπροστά μας.

Ο ένας είναι να αφήσουμε τα πράγματα όπως τα βρήκαμε.

Ο δεύτερος είναι να τα αλλάξουμε.

Ο δεύτερος είναι πιο δύσβατος, αλλά ας μην ξεχνάμε, πως αυτόν το δρόμο και μόνον αυτόν, σέβεται ο χρόνος.

Οι πιο μεγάλες, οι πρωτοπόρες μορφές στο χώρο της τέχνης της επιστήμης, όχι τυχαία, ανήκαν στο χώρο  της κοινωνικής πρωτοπορίας. Ηταν οι καλλιτέχνες, εραστές του αδυνάτου, που γίνεται δυνατό, για να δημιουργεί τις προϋποθέσεις, να ανθρωπέψει ο άνθρωπος και αυτό είναι το ζητούμενο στην εποχή μας, μιας εποχής που εχουν ήδη εχουν αναψει οι πολεμικές μηχανες και η γειτονιά μυρίζει μπαρούτι. Εδω καλλιτεχνες, κοινωνία, δάσκαλοι,καθηγητές, μαθητες, γονείς, εργαζόμενοοι, οφείλουν να σηκωσουν τείχοι σε πολεμικές εμπλοκές. Μας ποναει να φτιαχνουμε εργα που αποτυπώνουν την βαρβαρότητα του πολέμου.

Εχει πολλά ποιο ομορφα, πραγμα δημιουργησει ο άνθρωπος που οφειλει να τα απολάμβανει ελευθερα και χωρίς περιορσμούς. Αλλωστε η τεχνη ειναι το απόλυτο θαύμα της ελευθερίας έκφρασης του ανθρώπου!

Ας ανθρωπεψουμε λοιπον!