Σαλαμίνα. 1η Μάη, σωματεία και φορείς τίμησαν τους 3 εκτελεσθέντες απο τους Γερμανούς, στην πλατεία Ηρώων Σαλαμίνας

"Το φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον
Δεν θα πεθάνει μόνοσ τσάκισέ τον"

Φωντας Λάδης

Ο φετινός γιορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς είχε μια Αντιφασιστική αύρα που διαπερνούσε την ιστορία των τελευταίων 85 χρόνων. Ξεκινούσε από την δικτατορία του Μεταξά, τον αντιφασιστικό αγώνα στο νησί, την σύλληψη του συμπατριώτη μας συνδικαλιστή Γιώργη Παπαμιχαήλ, την φυλάκιση του το 1937 στην Ακροναυπλιά και από εκεί οι Γερμανόδουλοι , τον παρέδωσαν το 1943 στους Ναζί και τον εκτέλεσαν με του 200 στην Καισαριανή την 1^η Μάη 1944, τέσσερεις μήνες μετα και την εκτέλεση στις 7 Γενάρη 1943 των τριών συμπατριωτών μας στην παραλία της Σαλαμίνας.

Πέρασαν 81 χρονια και άναψαν πάλι οι ταξικοί φάρος του νησιού μας, μιας και οι εκδηλώσεις των σωματείων και των φορέων της φετινής Πρωτομαγιάς ήταν αφιερωμένες στη ζωή και την δράση τους.

Το αντιφασιστικό κίνημα στο νησί είχε δράση είχε και τίμημα, είχε τους νεκρούς αντάρτες του στα βουνά της Ρούμελης, στο ΕΛΑΣ και τον ΕΛΑΝ, είχε εκλεγμένο Εθνοσύμβουλο στην κυβέρνηση του βουνού στις Κορυσχάδες τον αρχαιολόγο Δημήτρη Πάλλα και πολλούς άλλους που τους οφείλουμε τιμή και αναγνώριση, παρα την σκοτεινιά της εποχής.

Φέτος κλείνουν 80 χρονια από την αντιφασιστική νίκη των λαών και δεν υπάρχει τόπος που οι φασίστες κατακτητές που να μην άφησαν το δολοφονικό τους αποτύπωμα και την απανθρωπιά τους, όπως κι στη Σαλαμίνα το Γενάρη του 1943.

Τα σωματεία και οι φορείς που διοργάνωσαν τις εκδηλώσεις της 1^ης Μάη στην Σαλαμίνα μετά την απεργιακή συγκέντρωση της 1^η Μάη στο Κέντρο Νεότητας, σήκωσαν τα πανό τους και πορευτήκαν στο μνημείο – φανοστάτη στην παραλία της Σαλαμίνας / Ακτή Καραϊσκάκη να αποτίσουν φόρο τιμής, να αφήσουν λίγα λουλούδια στους τρεις συμπατριώτες μας που κρεμάστηκαν στις 7 Γενάρη 1943 και τους άφησαν κρεμασμενους για παραδειγματισμό τρεις ημέρες για να εκφοβίσουν το λαό της Σαλαμίνας.

Αλλά ας αφήσουμε τα γεγονότα να ειπωθούν μέσα απο το αφήγημα της Αφροδίτης (Βίτας) Προκοπίου Σοφρά, συζύγου Ιωάννη Βιλλίωτη, οπως το αφηγήθηκε και διαβάστηκε μπροστά στο μνημείο την 1^η Μάη, από τον Παναγιώτη Βελτανισιάν, Δρ Φιλολογίας, ιστορικο και λαογράφο, Προέδρο της Λαογραφικής Στέγης Σαλαμίνας η οποία ήταν από τους συνδιοργανωτές των εκδηλώσεων της εργατικής Πρωτομαγιάς στη Σαλαμίνα.

«Εξήντα επτά χρόνια θρηνώ. Θρηνώ κάθε βράδυ, για το πώς έφυγε ο Μητσάκης. Έζησα την εκτέλεση του κουνιάδου μου, του αδερφού του άνδρα μου του Γιάννη, του Γιάννη, το 1943.

Θα στα πώ όλα αναλυτικά, με το νι και με το σίγμα. Μέναμε τότε στο σπίτι τη παραλίας. Το πρωί της παραμονής των Θεοφανίων πέρασε ο Μητσάκης απο το σπίτι, να πάρει τον άντρα μου να πάνε στο εμπορικό που είχαν ανοίξει στην αρχή της Λεωφόρου Φανερωμένης. Του λέει ο άντρας μου: «Πετάγομαι Μήτσο να πάρω κάτι κόλλες, και έρχομαι» Εκείνη την ωρα ανέβαινε η κλούβα των Γερμανών και πήγαινε επάνω στο Πυροβολείο. Σε λίγη ώρα κατέβηκε, βγήκαν οι Γερμανοί τον άρπαξαν και τον έβαλαν μέσα. Κατά σύμπτωση, η Κουλίτσα του Κουρτίδη, είδε τι έγινε και ήρθε με κλάματα και με ειδοποίησε. Το βράδυ μάθαμε τι έγινε.

Είχαν βγάλει μια διαταγή οι Γερμανοί να πιάσουν δέκα ομήρους, για κάτι που είχε γίνει σε ένα άλλο νησί. Δεν ξέραμε για ποιο λόγο. Το ίδιο βράδι τους πήγαν στο νησί (εννοεί το νησάκι του Αη Γιώργη) και μετα σε ένα ψηλό σπίτι ( Εννοεί την Βίλα Παναγιωτόπουλου), που όποτε περνάω κλαίω.

Οι Γερμανοί ήταν αυστηροί και βλοσυροί. Δεν μας άφηναν να τους δώσουμε ρούχα και είχε ένα κρύο, ένα χειμώνα βαρύ. Σηκώθηκα με η συννυφάδα μου ανήμερα των Θεοφανίων να πάμε να τον δούμε. Δεν μας άφηναν. Τους επιτηρούσαν αυστηρά.

Μου λέει ο Βαγγέλης ο Σοφράς, πρώτος ξάδελφος του πατέρα μου: «Βίτα μου, είναι δύσκολα τα πράγματα, θα πάρουν και άλλους δέκα»

Κείνες τις μέρες, μας είχαν απαγορέψει η Γερμανοί την κυκλοφορία μετα τις 6 το απόγευμα. Έβλεπες όλο το πρωί και το μεσημέρι, ανα εκατό μετρα, πέντε – πέντε οι Γερμανοί να περιπολούν. Δεν μπορώ να ακούω μπότα, ακόμα και τώρα, ακόμη και  ήχους που μου τις θυμίζουν. Νωρίς το πρωί της εβδόμης του Γενάρη, έστησαν μπροστά στα αγάλματα τρεις στύλους ξύλινους. Όλοι καταλάβαμε πως κάτι ετοίμαζαν.

Είχαν κλείσει τη συγκοινωνία. Πέραμα δεν είχε. Ούτε από τα Παλούκια, ούτε από τη Φανερωμένη. Βλέπω την Άννα την Παπασωτηρίου, «Θα σκοτώσουν τον πατέρα της Φραγκούλας, μου λέει. Θα πιάσουν και άλλους δέκα ομήρους». Έβαλα τις φωνές, δεν άντεχα άλλο. Κλειστήκαμε στα σπίτια. Γύρω στις 10 το πρωί, οι Γερμανοί παρατάχθηκαν σε σχήμα Π, μποστα από τους ξύλινους στύλους, με τα νώτα στραμμένα στα καφενεία. Ολες οι αρχές της Κούλουρης ήταν εκεί. Ο Δήμαρχος Γιώργος Παπασωτηρίου, η Αστυνομία, οι Λιμενικοί. Ηρθε η  κλούβα και έβγαλαν τον κουνιάδο μου, τον Πούτο και ένα Υπαξιωματικό΄ του Ναυστάθμου από τις Σπέτσες, Ρούκα. Τους έβγαλαν δεμένους και τους έστησαν στους στύλους.

Ήταν ένα πρωινό γλυκό, μια συννεφιά απαλή γκρι, μια ηρεμία, μια ησυχία.

Είχα κουφώσει το παράθυρο και τα έβλεπα όλα. βγήκα έξω και φώναζα σαν τρελή. Με έσπρωξαν οι Γερμανοί και με ανάγκασαν να κλειστώ στο σπίτι. Πήγα πάλι στο παράθυρο.

Ενας Γερμανός φώναξε το πυρ και τους σκότωσαν!

Ο κουνιάδος μου σπαρτάραγε, δεν πέθανε αμέσως και πήγε ένας Γερμανός και  του έδωσε τη χαριστική βολή, κάτω από το σαγόνι.

Δώσανε μετα διαταγή οι Γερμανοί να κρεμαστούν τα σώματα τω νεκρών για τρείς μέρες, για παραδειγματισμό. Όταν σουρούπωσε και άρχισε το αεράκι, έβλεπες τα σώματα να ταλαντεύονται και άκουγες το τρίξιμο του σκοινιού στο ξύλινο δοκάρι.

Μετα τρείς μέρες μας άφησαν να πάρουμε τα πτώματα τους. Με συνοδεία Γερμανών τα πήγαμε στο σπίτι και μας απαγόρεψαν να τους κλάψουμε, να τους μοιρολογήσουμε, να μην πάει κανένας στο σπίτι τους, παρα μόνο οι γυναίκες τους. Όταν τους έθαψαν, πήγαν  οι Γερμανοί και έσπασαν τους σταυρούς!

Αυτά έζησα και στα είπα και ζω ακόμα για να τα λέω»

Η Αφροδίτη (Βίτα) Προκοπίου Σοφρά, συζύγου Ιωάννη Βιλλίωτη, γεννήθηκε το 1914 τέλειωσε το Οκτατάξιο Γυμνάσιο. Η καταγραφή έγινε από τον Παναγιώτη Βελτανισιάν στις 16 /5/2009, με την μέθοδο της απλής καταγραφής και αποτελεί τεκμήριο και αναπόσπαστο τμήμα της αντιφασιστικής ιστορίας του νησιού μας, γνώση για τις νεότερες γενιές, πως ο φασισμός γεννιέται μέσα από την μήτρα του εκμεταλλευτικού συστήματος που θέλει κέρδη και σπέρνει πολέμους μοιράζει και σφάζει του λαούς του κόσμου χωρίς δισταγμό.

Ας ακούσουμε το τραγούδι σε στίχους του Φώντα Λάδη σε μουσική του Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη, «Ο Φασισμός» ως πρόσκληση για συμμετοχή στον αγώνα για την Ειρήνη, την φιλία και την αλληλεγγύη των λαών.